Jeżeli chodzi o Żydów, to dzięki nim Polska przeskoczyła etap budowy gospodarki pieniężnej. Żydzi umożliwili dokonywanie nowoczesnej wymiany towarowej i cywilizacyjny sukces Kazimierza Wielkiego bardzo wspomogli.
Tępieni zaczęli być programowo po powstaniu endecji, która jest chwalona za ugruntowanie patriotyzmu pośród ludu. Tymczasem endecy, reprezentując nowe mieszczaństwo, zaszczepili nacjonalizm podszyty antysemityzmem. W ten sposób walczyli z konkurencją. Zamiast bij cara, głosili bij Polaku Żyda. Bezpieczniej i patriotycznie.