Poprzednia niedziela nie była jednym z wielu zwykłych salonowych dni. Śmierć profesora B. Geremka uczyniła ją dniem wyjątkowym. Kiedy media przekazały wiadomość o tragicznym w skutkach wypadku byłego ministra spraw zagranicznych, opuszczałem właśnie dom na kilka godzin. Pośród wielu różnych myśli, jakie przemykały mi wtedy przez głowę, było także i pytanie o salonowe reakcje na to smutne wydarzenie. Po powrocie w pierwszej wolnej chwili skierowałem kroki w stronę komputera, by sprawdzić słuszność swoich przewidywań. Sporo czasu spędziłem, czytając teksty i komentarze.

Nie będę opisywał emocji wywołanych lekturą. Są zbyt oczywiste i zostały już nazwane. Zamiast tego podzielę się inną myślą – wszyscy komentatorzy pławiący się w radości z powodu śmierci nielubianego przez siebie polityka, prześcigający się w jego obrażaniu i próbach zohydzania oddali mu (niechcący i nieświadomie) ostatnią przysługę.

Każdy, kto interesuje się polityką, wie, że profesor Geremek i jego polityczni koledzy pchali Polskę w stronę UE nie tylko dla korzyści ekonomicznych, ale i cywilizacyjnych – tak jak je rozumieli. Wyobrażali sobie, że nasza integracja z unią zaowocuje przemianami cywilizacyjnymi i kulturowymi, które osłabią według nich duże w naszym kraju pokłady ksenofobii, antysemityzmu i wynikającej z nich nienawiści. Nigdy nie podzielałem ani skali ich obaw, ani nadziei, że owe przemiany uczynią Polskę lepszą. Muszę jednak przyznać, że spektakl, jaki dała przed tygodniem część komentatorów i blogerów Salonu24, pozwolił mi zrozumieć, przed czym zmarły polityk UW przestrzegał i z czego chciał Polskę leczyć. Było tam wszystko – i obelgi, i bezpodstawne zarzuty, i antysemickie fobie, i esbecka fałszywka w roli argumentacji.

Swoją drogą ta ostatnia stanowi niezły przyczynek do dyskusji o przyczynach niechęci prof. Geremka do lustracji. Bo gdyby osławiony wywiad był prawdziwy, to jego bohater miałby się czego obawiać. Ale jeśli/skoro prawdziwy nie jest, to nietrudno sobie wyobrazić skutek takiej sytuacji w postaci obrzydzenia do poesbeckich materiałów i zerowego poziomu wiary w prawdziwość ich zawartości. (Dla jasności – nie piszę o własnym stosunku do archiwów, lecz o zrozumieniu dla innego niż mój sposobu myślenia)

Sprawa tych ohydnych reakcji na śmierć człowieka wywołała we mnie przy okazji odruch protestu związany z ich usunięciem. Jeśli redaktorzy salonu uznali (podobnie jak ja), że owe wykwity ludzkiej małości zasługiwały na karę, dlaczego nagrodzili autorów ich usunięciem? Gdyby to ode mnie zależało, najbardziej niesmaczne teksty wyświetlałyby się przy nickach twórców, tak by każdy mógł wiedzieć, z kim rozmawia. I by pojęcie odpowiedzialności za słowo nie było tylko przejawem myślenia życzeniowego.

Było też kilka smutnych komentarzy krytykujących bluzgaczy. Ale za co? Nie za obcy naszej kulturze brak szacunku wobec śmierci i wobec uczuć rodziny zmarłego. Nie za podłość i wulgarność, tylko za szkodzenie (poprzez psucie wizerunku) nam. Nam, czyli internetowym żołnierzom jednej z partii (bo tak się składa, że taniec obłędu na grobie był politycznie jednostronny). A wydawałoby się, że rozmawiają tam autonomiczne jednostki ludzkie, człowiek z człowiekiem, nie partia z partią.

Oprócz paradoksalnego prezentu od anonimowych internetowych wrogów profesor Geremek odniósł jeszcze inny tryumf. Bardziej optymistyczny w wymowie i na razie przez nikogo nie zmącony. Mam na myśli reakcje polityków i postaci życia publicznego na wieść o jego śmierci. Pełne powagi i szacunku dla postaci zmarłego. Oddające mu cześć z racji zasług bez względu na ogromną niekiedy różnicę poglądów. Miejmy nadzieję, że tak już pozostanie. Przecież to, że ktoś inaczej niż ja widzi dobro Polski, nie znaczy, że jest zdrajcą. I tego też zawsze uczył prof. Geremek. I chyba mnie nauczył. Bo mimo, że przez kilkanaście lat nie zgadzałem się z nim cyklicznie i diametralnie, to nigdy tak o nim nie pomyślałem.