Kraina puszcz i jezior, zielone płuca Polski, bagna biebrzańskie, sentymentalne Wigry z pokamedulskim klasztorem, jeziora augustowskie, malowniczy Tykocin z przepiękną barokową synagogą, muzeum ikon w monastyrze na skarpie nad Supraślą, żubry, łosie, ostatni naturalny las w Europie, półksiężyce meczetów tatarskich w Kruszynianach i Bohonikach, narwiańska Amazonia, Czarna Hańcza, i można by tak długo jeszcze wymieniać to, co najlepsze i najpiękniejsze na tym skrawku Polski, i mogłoby być jeszcze bardziej bajkowo, gdyby nie detale, które do sielskiego obrazka nie pasują, a o których się nie pisze i nie mówi, bo to ta część Polski, która ma ładnie wyglądać na zdjęciach w folderach. A tymczasem rzeczywistość nieco skrzeczy, pojawiają się jakieś rysy i pęknięcia na oprawionej w szkło widokówce.

W ręce wpadł mi niedawno raport dotyczący wynagrodzeń w poszczególnych miastach w Polsce. Białystok tradycyjnie na ostatnim miejscu z wynagrodzeniem całkowitym w wysokości 2.400 zł (dla porównania Warszawa – 4.600 zł, na pierwszym miejscu), Białystok wyprzedzają mniejsze miasta – Rzeszów, Toruń, Kielce, Gorzów Wielkopolski, Opole (dane dotyczące wynagrodzeń podaję za Raportem: Wynagrodzenia w różnych regionach Polski w 2007 roku opublikowanym przez portal Bankier.pl). Nic nowego. Ze święcą jednak musiałbym szukać wśród swoich znajomych osoby, która otrzymywałaby wymienione w raporcie wynagrodzenie. W Warszawie pensję windują wysoko wykwalifikowani specjaliści, to oczywiste, kto winduje wynagrodzenia w Białymstoku doprawdy nie wiadomo. Duże liczące się firmy w mieście można wyliczyć na palcach jednej ręki.

Wejście Polski do strefy Schengen wydatnie przyczyniło się do spadku obrotów, umowy o małym ruchu granicznym z Białorusią Polska wciąż nie podpisała, raport tej sytuacji jeszcze nie uwzględnia.

Inwestycje na Podlasiu nie są lokowane, bo nie ma ku temu odpowiedniej infrastruktury. Najlepszą drogą w regionie jest droga krajowa nr 8, tj. trasa Białystok – Warszawa, którą poruszanie się od rogatek Zambrowa w stronę Białegostoku bardziej przypomina walkę o życie niż normalna jazdę, o odcinku Białystok – Augustów lepiej nie wspominać, komunikaty o wypadkach śmiertelnych nie robią już na nikim wrażenia. Trasa Lublin – Białystok kończy się na Radzyniu Podlaskim, dalej jest już tylko wąska dróżka, całe szczęście o dużo mniejszym natężeniu ruchu niż na wspomnianych wyżej odcinkach. W regionie o jednej z najniższych w kraju gęstości zaludnienia – 60 osób na kilometr kwadratowy (za portalem Wrota Podlasia), o najszybciej wyludniających się wsiach, wsiach opuszczonych, wciąż istniejących nieużytkach podlascy włodarze nie są w stanie znaleźć miejsca na budowę lotniska. Propozycja budowy lotniska na obrzeżach miasta w odległości 3 kilometrów od centrum wydaje się nierozsądna – lotnisko byłoby za małe, miałoby za krótki pas startowy, pełniłoby bardziej rolę portu prowizorycznego i tymczasowego niż mającego rzeczywiście zaspokoić potrzeby regionu. Pociąg z Białegostoku do Warszawy (180 km) jedzie dwie godziny i czterdzieści minut, jeśli nie ma objazdu przez Legionowo. Od około 10 lat jak bumerang wraca temat konieczności wprowadzenia szybkich pociągów, ale tradycyjnie nie ma środków na modernizację linii.

W niemal 300 – tysięcznym mieście liczą się tak naprawdę dwa licea ogólnokształcące, absolwenci których są w stanie dostać się na każdą uczelnię w Polsce. Korzystają ze swojej wiedzy, zdolności i rozjeżdżają sie po Polsce, do Białegostoku wracają nieliczni. Tych studiujących w Białymstoku najzdolniejszych wsysa Warszawa, ostatnio Londyn albo Dublin. Zostają ci, którzy naprawdę muszą – utrzymujący i opiekujący się rodzicami czy młodszym rodzeństwem.

Znalezienie pracy w mieście w sposób uczciwy w zdecydowanej większości przypadków nie wchodzi w rachubę, nikt się zresztą nawet nie kryje z tym, że pracę zawdzięcza komuś bądź czemuś. Pojęcie “ciekawa praca” raczej nie istnieje.

Mniejsze miasteczka są już niemal ogołocone z młodych ludzi, kierunkiem podróży najczęściej jest Londyn lub Dublin.

Sztandarowym miastem na Podlasiu są słynne Siemiatycze znane z bezpośredniej linii Siemiatycze – Bruksela. Część mieszkańców Siemiatycz wzbogaciwszy się w Belgii wróciła z powrotem i zarobione pieniądze zainwestowała we własne firmy. Przemilcza się jednak koszty społeczne owych wyjazdów – rozbite rodziny, samobójstwa, patologie.

Wczoraj po raz pierwszy poważnie problemem tym zajął się Jan Pospieszalski w programie “Warto rozmawiać”. Swego czasu pisał o tym “Ozon”, ale mediach i tak dominował ton dumy z przedsiębiorczych mieszkańców Podlasia, którzy wzięli sprawy w swoje ręce i pozostawiwszy swoje żony, swoich mężów, dzieci wyjechali do Belgii, by wykonywać najprostsze prace, czasem poniżające godność człowieka.

Tymczasem mieszkańcy Podlasia tak naprawdę czują się opuszczeni. Można mówić o nieuchronnych kosztach transformacji, o tym, że jakoś muszą sobie sami radzić, a jak nie potrafią to ich problem, ich sprawa. Można odwracać się plecami do rzeczywistości i oczekiwać niemożliwego. Ludność Podlasia jest zdecydowanie bardziej pasywna niż mieszkańcy innych części Polski, mentalnie to coś pośredniego między Białorusinami a Polakami, zawsze w Polsce B, niechciana, stanowiąca trochę wstydliwy problem, bez pomocy państwa sama sobie nie da rady. Przy czym rzecz nie w tym, by wyasygnować w kolejnych budżetach środki na poniżające zapomogi socjalne. Państwo niech się ograniczy do wspierania tworzenia czy rozbudowy infrastruktury, dużo większych zastrzyków finansowych w edukację i niech wreszcie realnie uwolni indywidualną inicjatywę gospodarczą. Na tym w końcu polega subsydiarność – państwo wkracza tam, gdzie społeczności same nie są w stanie rozwiązać nurtujących je problemów.